E-3 Sentry của NATO được các phi công mô tả là "mắt thần trên bầu trời", là một đài chỉ huy bay và radar trên không. Máy bay này theo dõi mọi thứ từ độ cao 30.000 feet, quét hàng trăm dặm theo mọi hướng để thực hiện các nhiệm vụ tuần tra, theo dõi và đặc biệt là cung cấp thông tin trong hiệp đồng tác chiến.

Mấy anh ở Business Insider đã có cơ hội tham gia một chuyến bay trên máy bay AWACS của NATO trong một nhiệm vụ giám sát kéo dài tám giờ, nhằm cung cấp hỗ trợ trên không cho hoạt động tuần tra và an ninh của liên minh ở Biển Baltic.

Khi chiếc máy bay bay qua Đông Âu, các hình tam giác và chữ U nhỏ nhấp nháy trên bảng điều khiển phát sáng, mỗi biểu tượng đánh dấu một sự hiện diện như tàu chiến, máy bay chiến đấu hoặc một vật thể khác đang di chuyển gần Biển Baltic và vùng ngoại vi Kaliningrad của Nga. Chiếc E-3A Sentry của NATO, một trạm radar và sở chỉ huy trên không, đang theo dõi tất cả chúng bằng vòm radar xoay có khả năng quét hàng trăm dặm theo mọi hướng.

Thiếu tá Ben, một sĩ quan Không quân Hoa Kỳ và là người điều phối máy bay chiến đấu của nhiệm vụ, cho biết: "Chúng tôi là đôi mắt trên bầu trời. Ở độ cao 30.000 feet (khoảng 9.100 mét), chúng tôi có thể nhìn xuống và thấy gần như mọi thứ trên mặt đất". Chuyến bay cất cánh từ Căn cứ Không quân Geilenkirchen ở miền tây nước Đức, nơi đồn trú của 14 chiếc E-3 cũ đang được dùng để hỗ trợ các hoạt động Baltic Sentry. Đây là một nỗ lực liên tục của liên minh nhằm bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới biển sau các sự cố phá hoại gần đây.

Hệ thống cảnh báo và kiểm soát đường không, hay AWACS, là một chiếc máy bay chở khách Boeing 707/320 được sửa đổi với radar tầm xa và các cảm biến tiên tiến. Nó có thể phát hiện các vật thể bạn hoặc thù từ xa và thu thập dữ liệu để phân phối theo thời gian thực đến các trạm mặt đất, tàu chiến hoặc máy bay khác của đồng minh. Chiếc E-3 dễ dàng được nhận ra với vòm radar xoay 360 độ phía trên thân máy bay, có tầm nhìn hơn 300 dặm (khoảng 482 km) trên không và trên bề mặt, mang lại nhận thức tình huống quan trọng cho các chỉ huy trong thời chiến cũng như thời bình.

Nội thất của chiếc máy bay mang lại cảm giác giống một cỗ máy thời gian từ thời Chiến tranh Lạnh hơn là một phi cơ chiến đấu thế kỷ 21, nhưng thực chất đây là một trung tâm thần kinh giám sát được trang bị các thiết bị tiên tiến và tuyệt mật. Thiếu tá Ben nhận định nhiệm vụ giám sát là "công việc cốt lõi của nền tảng này". Ngoài ra, E-3 có khả năng thực hiện một loạt các nhiệm vụ khác nhau, bao gồm theo dõi, phát hiện mục tiêu, cảnh báo sớm, chỉ huy và kiểm soát, cũng như quản lý chiến trường, khiến nó trở thành một tài sản quân sự có giá trị cao.

NATO đã nhận những chiếc E-3 đầu tiên vào năm 1982, và mặc dù đã cũ, chúng đã chứng tỏ vai trò không thể thiếu kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự ở Ukraine vào năm 2014. Sau cuộc tấn công toàn diện năm 2022, phi đội AWACS đã tăng cường các cuộc tuần tra để giám sát hoạt động của Nga và ngăn chặn sự gây hấn ở sườn phía đông của NATO. AWACS hoạt động như một văn phòng bay trên cao với nhiều vai trò và vị trí khác nhau, nơi các thành viên phi hành đoàn làm việc với máy tính hoặc các công cụ nhạy cảm khác, trong khi phía sau máy bay có một vài chiếc giường tạm và khu vực lưu trữ, hâm nóng thức ăn.

Trạm chỉ huy bay này chứa đựng nhiều năng lực tiên tiến và hầu hết mọi thứ phi hành đoàn tiếp xúc, từ giấy tờ đến màn hình máy tính đều được phân loại và phải được xử lý trước khi phóng viên có thể chụp ảnh. Vòm radar lớn của máy bay quay với tốc độ 10 giây/vòng và có thể phát hiện mọi thứ từ tàu chiến, máy bay cho đến các hệ thống phòng không. Đại úy Jasper, một kiểm soát viên giám sát người Hà Lan, giải thích: "Bất cứ nơi nào có nhu cầu về một bức tranh toàn cảnh trên không, chúng tôi đều có thể đến đó, đây là điều mà các địa điểm tĩnh tại không thể làm được".

Nếu một máy bay chiến đấu của Nga cất cánh từ một căn cứ không quân ở Kaliningrad, chiếc AWACS đang bay vòng quanh ngay bên ngoài không phận của nó chắc chắn sẽ phát hiện ra. Vùng ngoại vi này là nơi đóng quân của một số tàu chiến, lực lượng mặt đất và hệ thống phòng không của Moscow. Đại úy Marek, một kiểm soát viên thụ động người Ba Lan làm việc với các cảm biến tiên tiến của AWACS, cho biết máy bay này cung cấp thêm "nhận thức tình huống" cho hoạt động Baltic Sentry và cho các đồng minh ở sườn phía đông, khẳng định vai trò thiết yếu của nó đối với an ninh châu Âu.

Chìa khóa cho sự linh hoạt của E-3 là sức bền của nó, với thời gian hoạt động thông thường là tám tiếng rưỡi và có thể kéo dài hơn nhờ khả năng tiếp nhiên liệu trên không. Trong chuyến bay, chiếc E-3 đã tiếp cận một máy bay tiếp dầu KC-135 của Mỹ để nhận khoảng 18.143 kg nhiên liệu trước khi tách ra và tiếp tục nhiệm vụ.

Đại úy Donny Demmers, một sĩ quan quan hệ công chúng, cho biết NATO có thể cử một chiếc AWACS hoạt động từ một khu vực xa căn cứ và nhờ tiếp nhiên liệu giữa không trung, máy bay có thể duy trì hoạt động trong một thời gian dài, mang lại khả năng sống sót cao

Nguồn: Businessinsider