Béo phì là tình trạng mỡ tích tụ quá nhiều, trong đó, mỡ nội tạng là lớp mỡ nằm sâu quanh các cơ quan trong ổ bụng. PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bạch Yến, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nam giới có vòng bụng lớn, trên 90 cm, và nữ giới là trên 80 cm thường có lượng mỡ nội tạng cao, ảnh hưởng xấu đến tim mạch.

Tăng huyết áp

Khi cơ thể tích lũy nhiều mỡ, hệ thần kinh giao cảm và hệ renin - angiotensin - aldosterone (RAAS) bị kích hoạt quá mức, khiến mạch máu co lại và giữ muối, nước trong cơ thể. Hậu quả là tim phải bơm nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu lưu thông máu khiến huyết áp tăng cao. Mô mỡ còn tiết ra các chất gây viêm và hormone như leptin, góp phần kích thích giao cảm, gây kháng insulin, thay đổi cấu trúc, chức năng của thận.

Rối loạn mỡ máu

Rối loạn mỡ máu ở người béo phì có đặc trưng là tăng triglycerid, giảm cholesterol tốt (HDL-C) và tăng cholesterol xấu (LDL-C). Nguyên nhân là do mô mỡ giải phóng nhiều acid béo tự do, được vận chuyển về gan, khiến gan tăng sản xuất lipoprotein tỷ trọng rất thấp (Very Low - Density Lipoprotein - VLDL). Quá trình này làm mất cân bằng mỡ máu.

Kháng insulin và tiểu đường type 2

Các tế bào mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng tiết ra nhiều adipokine và chất gây viêm mạn tính, làm giảm độ nhạy cảm của insulin tại các cơ quan như cơ, gan và mô mỡ. Khi cơ thể không đáp ứng tốt với insulin, đường huyết tăng cao và lâu dần dẫn đến đề kháng insulin và tiểu đường type 2.

PGS Yến tư vấn cho người bệnh. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh

Xơ vữa động mạch

Mô mỡ hoạt động như một tuyến nội tiết, sản xuất các adipokine gây ra tình trạng viêm mạn tính, stress oxy hóa, rối loạn chức năng nội mô, tăng các yếu tố đông máu (như fibrinogen và PAI-1). Hậu quả là thành mạch máu (lớp nội - trung mạc) dày lên, mảng xơ vữa hình thành sớm, làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạch vành, bệnh mạch não và bệnh động mạch ngoại biên....

Suy tim

Ở người béo phì, tim phải làm việc nhiều hơn để bơm lượng máu tăng lên do khối lượng tuần hoàn lớn dẫn đến phì đại thất trái. Mỡ có thể lắng đọng trong cơ tim và màng ngoài tim, quanh tim gây viêm, xơ cơ tim. Hai cơ chế này phối hợp khiến người béo phì dễ dẫn đến suy tim với phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF), triệu chứng thường gặp là khó thở khi gắng sức.

Rối loạn nhịp tim

Nhịp tim của người béo phì dễ rối loạn nhịp, nhất là xảy ra rung nhĩ. PGS Yến giải thích nguyên nhân là do tăng khối cơ nhĩ, xơ hóa cơ tim, mất đồng nhất dẫn truyền, tăng áp lực nhĩ trái do rối loạn chức năng tâm trương. Hội chứng ngưng thở thường gặp ở người béo phì cũng góp phần làm rối loạn nhịp tim.

Huyết khối và bệnh lý tắc mạch

Người béo phì dễ bị tăng yếu tố đông máu (fibrinogen, yếu tố VII, VIII), giảm hoạt tính fibrinolysis (PAI-1 tăng) và viêm nội mạc mạch máu. Các tình trạng này làm tăng nguy cơ thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch, thuyên tắc phổi, dễ nhồi máu cơ tim, đột quỵ thiếu máu.

Bệnh van tim

Thừa cân quá nhiều làm tăng nguy cơ tiến triển hẹp van động mạch chủ do thoái hóa. Nguyên nhân do tình trạng viêm mạn tính, chuyển hóa bất thường. Béo phì có liên quan đến hở van hai lá chức năng do giãn vòng van và rối loạn chức năng thất trái.

PGS Yến lưu ý các rối loạn tim mạch do béo phì thường tiến triển âm thầm, ít triệu chứng rõ ràng. Trong thời gian đó, tim và mạch máu phải chịu áp lực tăng dần. Khám định kỳ và tầm soát tim mạch thường xuyên giúp phát hiện sớm bất thường.

Giảm cân hợp lý, nhất là giảm mỡ nội tạng giúp cải thiện chức năng tim, nâng cao sức khỏe tổng thể. Mỗi người nên ăn uống lành mạnh và tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với các hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc yoga. Ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng cũng giúp bảo vệ hệ tim mạch toàn diện hơn.