Sau khi bàn giao doanh nghiệp từng gây dựng hơn 10 năm cho chủ mới vào đầu năm 2025, vợ chồng Hoàng Thịnh ở TP HCM tưởng sẽ trút được gánh nặng. Trước đó, công việc trục trặc khiến họ liên tục căng thẳng, sức khỏe đi xuống và không còn thời gian cho hai con. Nhưng khi tài chính đã ổn định, anh lại rơi vào trạng thái hụt hẫng.

"Tôi có tiền nhưng không biết phải làm gì mỗi ngày", Thịnh nói. Không còn lịch làm việc dày đặc, anh bắt đầu mất ngủ, tâm trạng uể oải. Bạn bè nói anh đang gặp khủng hoảng trung niên - giai đoạn con người thường nhìn lại nửa đời đã qua và hoài nghi về ý nghĩa cuộc sống.

Được bạn rủ, anh thử chơi pickleball. Từ vài buổi làm quen, anh "nghiện" lúc nào không hay và kéo cả vợ ra sân. Đến nay, ngày nào vợ chồng anh cũng phải ra sân ít nhất 2-3 tiếng. Nhờ thể thao, anh thấy đầu óc nhẹ nhõm, ngủ sâu và tinh thần phấn chấn trở lại.

Dù cơ thể đau mỏi khi tăng cường độ tập hồi giữa tháng 9, anh vẫn đến trung tâm trị liệu ở phường Tân Hưng để phục hồi và tiếp tục ra sân. "Tôi cảm thấy tìm lại được chính mình", anh chia sẻ.

VĐV tennis nổi tiếng Andre Agassi biểu diễn kỹ năng trong sự kiện Pickleball Legends Tour, Nhà thi đấu Rạch Miễu, TP HCM, tháng 3/2025. Ảnh: Đức Đồng

Hoàng Thịnh là điển hình cho hiện tượng được các nhà tâm lý học phát hiện: Nhiều người trung niên bỗng dưng tìm đến thể thao như một liệu pháp tinh thần. Theo khảo sát MIDUS của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), khoảng 10-20% người ở tuổi trung niên trải qua khủng hoảng với cảm giác mất phương hướng, lo âu và trầm cảm.

Báo cáo Global Status Report on Physical Activity của WHO ghi nhận tỷ lệ người trung niên tham gia thể thao tăng 15% trong giai đoạn 2016–2022. Theo Hiệp hội Triathlon (ba môn phối hợp) Mỹ, gần 1/3 vận động viên tham gia giải là người 40-49 tuổi, nhóm đông và cạnh tranh nhất.

Ở Ấn Độ, số người 35–50 tuổi tập luyện tăng 40% trong 5 năm qua. Các giải marathon ở Mumbai, Delhi và Bengaluru ghi nhận 60% vận động viên thuộc nhóm 35–55 tuổi, cho thấy người trung niên đang trở thành lực lượng chính của thể thao phong trào.

Ở Việt Nam, theo khảo sát của Q&Me, 56% người được hỏi chọn bóng đá và chạy bộ như liệu pháp giải tỏa áp lực công việc, gia đình, trong đó nhóm trung niên đô thị chiếm tỷ lệ cao nhất. Tại một câu lạc bộ pickleball ở Cầu Giấy (Hà Nội), lượng người chơi nhóm tuổi 40-55 đã tăng khoảng 20% so với đầu năm, trở thành nhóm đông đảo nhất.

Ông Marcel Lennartz, chủ nhiệm một câu lạc bộ chạy bộ lâu năm tại TP HCM, cũng ghi nhận xu hướng. Trong hai năm qua, thành viên trên 40 tuổi tăng nhanh nhất, chiếm 20-30%. "Đây là bước chuyển đáng kể. Trước đây người trung niên ít tham gia hoạt động thể chất tập thể, nay họ là lực lượng nòng cốt", ông Marcel nhận định.

Lý giải hiện tượng này, bác sĩ Calvin Q. Trịnh, giám đốc Trung tâm Phục hồi chức năng và Hình thể HMR (TP HCM), cho rằng khủng hoảng trung niên xuất phát từ áp lực "kép". Trong công việc, họ chịu sức ép phải khẳng định vị thế; trong gia đình, mâu thuẫn thế hệ nảy sinh khi con cái trưởng thành. Cộng thêm nỗi lo về lão hóa và bệnh tật, họ buộc phải tìm cách cân bằng. "Thể thao là lựa chọn tích cực nhất. Khi vận động, cơ thể tiết ra endorphin và serotonin, giúp xua tan lo âu, mang lại cảm giác hạnh phúc", bác sĩ Calvin nói.

Với nhiều người, khủng hoảng trung niên không còn là giai đoạn mất phương hướng mà trở thành cơ hội để nhìn lại và thay đổi. Dưới góc độ tâm lý học, việc rèn luyện giúp con người lấy lại cảm giác làm chủ trong giai đoạn nhiều biến động, khi sự nghiệp chững lại, con cái trưởng thành và ngoại hình thay đổi. Nếu công việc hay hôn nhân nằm ngoài tầm kiểm soát, thì sức khỏe, cơ bắp và thành tích thể thao lại là những thứ có thể đo lường và cải thiện.

"Thay vì né tránh tuổi tác, nhóm trung niên chọn tập luyện, đổ mồ hôi như một cách giành lại quyền kiểm soát cuộc sống", bác sĩ Calvin Q. Trịnh nói.

Runner tham gia giải VnExpress Marathon Imperial Huế, năm 2023. Ảnh: Võ Thạnh

Chị Bích Hồng, 40 tuổi, ở phường Bình Hưng Hòa, TP HCM cảm nhận rõ điều này. Chị có hai con trai, chồng là kỹ sư, cuộc sống khá êm đềm. Nhưng bước qua tuổi 40, Bích Hồng mới thực sự cảm nhận áp lực tuổi trung niên. Sau hai lần sinh con, cơ thể chị bắt đầu xuống cấp, da bụng chùng nhão, mỡ tích tụ khắp người, khiến mỗi lần soi gương chị đều cảm thấy tự ti.

"Thở thôi cũng thấy mập", chị mô tả cảm giác tự ti khi soi gương. Áp lực càng lớn khi chị so sánh mình với bạn bè đồng trang lứa.

Tìm đến lớp yoga dưới chung cư giữa năm 2023, Hồng tìm thấy sự đồng cảm từ những phụ nữ có hoàn cảnh tương tự. Từ chỗ tay run, mồ hôi túa ra vì căng thẳng trong buổi đầu, chị dần tìm thấy sự sảng khoái. Hồng bắt đầu gia nhập giới "nghiện" thể thao. Chị sắm đồ tập đầy đủ và không bỏ buổi nào, dù quỹ thời gian chỉ một tiếng mỗi ngày. Chị bắt đầu chạy bộ, hai tháng trước thêm đạp xe vào lịch tập, và giờ đang cân nhắc thử pickleball.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo về tình trạng "nghiện" tập thái quá để trốn tránh áp lực thực tại. Bác sĩ Calvin Q. Trịnh cho biết nhiều bệnh nhân trung niên phải điều trị dài hạn vì chấn thương gân, xương khớp do chơi pickleball hoặc chạy bộ quá sức.

"Thể thao giúp giảm stress nhưng không tự động xóa bỏ gốc rễ khủng hoảng. Cần điều chỉnh cường độ hợp lý để thể thao là người bạn đồng hành chứ không phải gánh nặng mới", bác sĩ Calvin khuyên.