Alex, người Nam Phi sống tại Singapore, thường xuyên đi nước ngoài để công tác, du lịch. Tuy nhiên, tấm hộ chiếu là rào cản lớn đối với cô trong những chuyến đi tự túc, đến mức cô sẵn sàng đổi hộ chiếu khác nếu có thể.

"Nếu ai đó đưa cho tôi hoặc con tôi hộ chiếu khác, tôi sẽ nắm lấy ngay lập tức", Alex nói. Trong bài chia sẻ này, Alex yêu cầu chỉ nêu tên, thay vì tên họ đầy đủ, để đảm bảo quyền riêng tư.

Hộ chiếu Nam Phi đứng thứ 51 trong Henley Passport Index (HPI), nằm ở nhóm giữa của bảng xếp hạng toàn cầu dựa trên số lượng điểm đến mà người sở hữu có thể nhập cảnh mà không cần visa.

Mỹ luôn nằm trong top những cuốn hộ chiếu quyền lực nhất thế giới. Ảnh: Travel

Theo Alex, những người sở hữu hộ chiếu quyền lực, bao gồm cả bạn bè cô, thường không hiểu được chi phí, thời gian và sự bực bội khi phải di chuyển với tấm hộ chiếu không nằm trong nhóm đầu bảng.

"Tại sao tôi phải tải lên từng trang của cuốn hộ chiếu từ 10 năm trước chỉ để đi nghỉ ở Australia? Nếu bạn đi công tác, những gì bạn phải trải qua, thật điên rồ", cô nói.

Một chuyến đi gần đây đến châu Âu cùng bạn đời đòi hỏi Alex phải xin visa vào khối Schengen cũng như Anh. Quá trình này mất tới 6 tuần. "Chúng tôi đã phải rất cẩn trọng với các mốc thời gian", cô cho biết. Vì phải nộp lại hộ chiếu để xin visa, cô không thể đi đâu trong suốt thời gian đó. Đối với một người thường xuyên đi công tác như Alex, đây là một vấn đề lớn.

Việc chuẩn bị một chồng hồ sơ dày cộp cũng là trải nghiệm gây nản lòng. Alex kể một lần xin visa châu Âu trước đây yêu cầu sao kê tài chính phải có đóng dấu của ngân hàng – chi tiết cô chỉ biết khi đã đến trung tâm tiếp nhận thị thực. Không may, cô không tìm được chi nhánh ngân hàng nào sẵn sàng cung cấp dịch vụ này. Sau nhiều lần bị từ chối, một nơi đã đồng ý in dấu chìm (watermark) với giá 10 USD mỗi trang.

Nhân viên xuất nhập cảnh đang đóng dấu vào hộ chiếu cho du khách. Ảnh: NYT

Ngoài những rắc rối đó, mỗi lần đến trung tâm xin visa lại tốn thêm 50 USD. "Tôi nghĩ chúng tôi đã tốn khoảng 600-700 USD, nếu không muốn nói là hơn chỉ để lấy visa đi Italy 6 ngày", cô nói.

Để tránh những vấn đề như vậy, hiện Alex ưu tiên đến các điểm đến miễn visa. "Nó khác biệt rất lớn nếu bạn đi nghỉ một tuần mà phải bỏ ra 1.000 USD phí visa", cô nói.

"Đó là một hệ thống bất bình đẳng", Lily, nữ du khách Trung Quốc, nói. Cô từng đối mặt với những nhân viên lãnh sự "kiêu căng", đặt nhiều câu hỏi khiến cô cảm thấy tổn thương như "có ý định ở lại quá hạn visa không?". Cô còn bị yêu cầu nộp phiếu lý lịch tư pháp hoặc giấy xác nhận không có tiền án tiền sự, khiến thủ tục mất thêm thời gian và chi phí.

Theo Alex, việc phải chịu đựng quá nhiều hạn chế đi lại mang đến cảm giác bị coi thường. Những người có hộ chiếu quyền lực thấp có thể là những công dân có trình độ học vấn, địa vị đàng hoàng trong xã hội, nhưng họ vẫn phải trải qua các cuộc phỏng vấn và vượt qua nhiều rào cản để được đi du lịch. Trong khi đó, những người khác có thể nhập cảnh dễ dàng nếu chính phủ của họ có thỏa thuận miễn thị thực.

Lily từng gặp khó khăn liên quan đến du lịch khi đi du học. Điều này ngăn cản cô ứng tuyển vào các vị trí công việc đòi hỏi phải di chuyển quốc tế thường xuyên. "Không chỉ là sự thiếu tôn trọng khi xin visa, mà còn là cách bạn bị đối xử tại cửa khẩu", cô nói thêm. Lily cho rằng nếu hộ chiếu của cô đến từ một quốc gia châu Âu, như Anh, mọi thứ có thể dễ dàng hơn.

Khi được hỏi liệu mọi người có thấu hiểu sự vất vả của những người mang hộ chiếu quyền lực thấp hay không, cô ví von rằng điều đó giống như yêu cầu một người đàn ông hiểu "việc sinh con khó khăn thế nào".

Những trải nghiệm du lịch vất vả thậm chí khiến cô cân nhắc việc xin hộ chiếu Hong Kong, dù điều kiện là phải sống và làm việc tại đó 7 năm. Lily đồng tình với Alex, nói rằng dù yêu đất nước mình, cô vẫn "muốn thay đổi hộ chiếu".

Pantha Roy, một doanh nhân người Ấn Độ sống tại Singapore, cho biết việc đi du lịch với tư cách công dân Ấn Độ khiến anh tốn kém thêm tiền bạc, thời gian và công sức, đặc biệt là khi phải tìm hiểu những yêu cầu "tỉ mỉ đến từng chi tiết" của mỗi quốc gia.

Anh mô tả việc phải lên kế hoạch từ rất sớm khi đi du lịch bụi ở Nam Mỹ. Một số quốc gia yêu cầu anh phải khai báo chính xác điểm nhập cảnh và phương tiện di chuyển.

Việc phải tìm hiểu chi tiết các yêu cầu này làm giảm bớt niềm vui của chuyến đi. "Bạn không thể tùy hứng được", anh nói.

Khi đi du lịch châu Âu, Roy nhớ lại cảnh bạn bè có thể đi lại thoải mái và đặt những chuyến bay giá rẻ khởi hành ngay trong tuần, còn anh thì không thể. Ngay cả với những chuyến đi ngắn, "bạn cần lên kế hoạch trước khoảng 3 tháng" để đảm bảo có đủ thời gian đặt lịch hẹn và chờ duyệt visa. Quá phiền phức vì thủ tục nên Roy quyết định đi nơi khác thay vì châu Âu.

Tuy nhiên, khác với Alex và Lily, Roy cho biết anh không có ý định đổi hộ chiếu dù thấy phiền toái: "Tôi thích mang hộ chiếu Ấn Độ. Tôi sẽ không từ bỏ nó".