6h30 mỗi ngày, bà Mai Hoàng Kiều, 73 tuổi, bắt đầu hành trình 10 km bằng hai chuyến xe từ nhà ở Thủ Đức đến trung tâm chăm sóc người cao tuổi ở quận 7, TP HCM.

Một nhân viên chăm sóc đợi sẵn ở sảnh, đưa bà vào lớp học đầu ngày với hoạt động giảm sa sút trí tuệ, tô màu, vẽ tranh. Buổi trưa, bà cùng nhóm bạn sang khu massage, ngâm bồn thảo dược. Lịch trình kết thúc lúc 17h, khi con đến đón bà về nhà.

6 tháng trước, khi chồng mới qua đời, bà Kiều rơi vào cô đơn, trầm cảm. Ba người con đều lập gia đình, ở riêng. Bà ở một mình trong căn nhà chỉ còn tiếng TV, tự nấu ăn, thi thoảng tập thể dục, hiếm khi ra ngoài.

Nhận thấy sức khỏe tinh thần của mẹ ngày càng xấu, các con bà tìm hiểu và chọn dịch vụ dưỡng lão bán trú. Ban ngày bà sinh hoạt, giao lưu cùng bạn, tối trở về nhà. Hình thức này vừa phù hợp sức khỏe của bà, vừa giúp các con bớt lo lắng khi mẹ ở nhà một mình.

Vài buổi đầu, bà còn rụt rè. Nhưng bà nhanh chóng kết bạn với ông Hải, 83 tuổi, bộ đội về hưu muốn đổi nhịp sống hay bà Vương và bà Chi, 71 tuổi, từng là doanh nhân, thường trò chuyện về con cái. Việc được bác sĩ tại trung tâm theo dõi thể trạng, đo huyết áp, nhắc uống thuốc hàng ngày khiến các con bà yên tâm hơn. "Nỗi cô đơn vơi dần lúc nào không hay", bà Kiều nói.

Người cao tuổi tham gia hoạt động trí não, phòng ngừa sa sút trí tuệ tại Genki House, quận 7, TP HCM. Ảnh: Nhân vật cung cấp

7h sáng mỗi ngày ở Hà Nội, bà Hoàng Thị Trạch, 76 tuổi, có mặt tại sảnh chung cư quận Thanh Xuân, chờ xe của trung tâm đón "đi lớp".

Trước đây, dù sống cùng con cháu, bà vẫn cảm thấy cô đơn. Các câu lạc bộ dưỡng sinh gần nhà chỉ sinh hoạt buổi sáng, thời gian còn lại trong ngày bà lủi thủi một mình.

"Ai biết nhà nấy, nên từ trưa đến tối tôi chỉ mong con cháu về để nhà có tiếng người", bà kể.

Được con đăng ký "đi học" hơn một năm nay, bà Trạch thấy cuộc sống vui vẻ hơn. Trung tâm có đủ hoạt động thể dục, dưỡng sinh, trò chơi tăng phản xạ và bạn bè trò chuyện. Bà thấy mình "sáng đi tối về", không bị bỏ rơi và có thêm chuyện để kể với con cháu.

Mô hình "Day care" - dưỡng lão bán trú - hoạt động tương tự trường học bán trú. Người cao tuổi buổi sáng được đưa đến trung tâm tham gia các hoạt động rèn luyện thể chất, trí tuệ, sinh hoạt văn hóa, ăn uống, nghỉ ngơi và theo dõi sức khỏe. Chiều tối, họ trở về nhà cùng gia đình.

Ghi nhận của VnExpress, mô hình này đang nở rộ ở TP HCM và Hà Nội, với hơn 20 trung tâm mở trong hai năm qua. Nhiều viện dưỡng lão nội trú cũng mở thêm dịch vụ chăm sóc ban ngày để đáp ứng nhu cầu.

"Day care" ngày càng phát triển trong bối cảnh Việt Nam già hóa dân số. Cả nước có khoảng 16,5 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Nhóm trên 65 tuổi chiếm khoảng 9,3% dân số. Báo cáo của Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) dự báo, Việt Nam sẽ trở thành xã hội "già" vào năm 2036, khi nhóm trên 65 tuổi chiếm 14% dân số.

Đại diện Trung tâm Genki House (quận 7, TP HCM) cho biết, nhờ truyền thông về các hoạt động "chống cô đơn", số người tìm hiểu dịch vụ tăng 40-50% trong một năm qua.

Bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Giám đốc trung tâm chăm sóc người cao tuổi ban ngày ở Bắc Từ Liêm (Hà Nội), cho biết nhu cầu hiện nay gấp 3-4 lần so với năm 2023. Từ 5-6 người ban đầu, nay trung tâm đón khoảng 60 cụ mỗi ngày. Chi phí 500.000-600.000 đồng một ngày.

60 người cao tuổi tham gia buổi cập nhật tình hình sức khỏe của từng cá nhân, tại trung tâm chăm sóc sức khoẻ ban ngày ở Nam Từ Liêm, Hà Nội, chiều 26/9. Ảnh: Quỳnh Nguyễn

Bà Doãn Thị Ngọc, giảng viên ngành Công tác xã hội, chuyên sâu về người cao tuổi tại Mỹ, sáng lập Gendertalk (Đại học Hoa Sen), cho rằng mô hình dưỡng lão bán trú nở rộ vì phù hợp với đặc thù xã hội dân số già hóa, con cái bận rộn.

"Mô hình này tạo tác động tích cực nhiều cấp độ. Người già bớt cô đơn, giảm trầm cảm. Gia đình giảm gánh nặng chăm sóc. Ở cấp hệ thống, nó góp phần tiết kiệm chi phí y tế và trì hoãn việc nhập viện", bà Ngọc phân tích.

Năm ngoái, bà Đỗ Hồng Ngọc, 74 tuổi, vẫn xem "dưỡng lão" là hai từ nặng nề. Ở thế hệ của bà, nhiều người cho rằng con cái bất hiếu mới gửi cha mẹ vào đó. Bà chưa từng nghĩ đến việc tìm nơi chăm sóc.

Mọi chuyện thay đổi ba tháng trước, khi chồng bà bị đột quỵ nhẹ. Dù hồi phục, các con vẫn không muốn để cha mẹ già nương tựa vào nhau nên thuyết phục bà thử đến một trung tâm chăm sóc ban ngày cách nhà 3 km. Bà miễn cưỡng đồng ý.

Ngày đầu, bà giữ khoảng cách, chủ yếu quan sát. Nhưng bà dần nhận ra nơi đây giống một lớp học sinh động hơn là "chỗ dành cho người già". Bà tham gia tập phục hồi, trị liệu phòng sa sút trí tuệ, trò chuyện, hát hò, khiêu vũ. "Niềm vui của tôi cũng khiến con cái nhẹ nhõm, an tâm", bà nói.

Theo bà Doãn Thị Ngọc, trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, các trung tâm này cần phát triển thành lựa chọn bền vững, nhân văn. Cốt lõi là đáp ứng bốn nhóm nhu cầu: dinh dưỡng an toàn; chăm sóc y tế thường xuyên (quản lý thuốc, bệnh nền); vận động và phục hồi chức năng; chăm sóc tinh thần và kết nối xã hội (làm vườn, vẽ tranh, tham vấn tâm lý).

"Những yếu tố này không chỉ cải thiện sức khỏe, mà còn giúp người cao tuổi thấy mình có ích, giữ được phẩm giá và quyền tự quyết", bà Ngọc nói.