Bắt nguồn từ ý tưởng tại Việt Nam, giải thưởng VinFuture bước sang năm thứ 5 trong hành trình kết nối, tôn vinh khoa học phục vụ con người. GS Konstantin Novoselov, chủ nhân Nobel Vật lý năm 2010, thành viên Hội đồng giải thưởng VinFuture chia sẻ với VnExpress hành trình nuôi dưỡng di sản tri thức, lan tỏa tinh thần phục vụ nhân loại.

GS. Novoselov, một trong những thành viên tham gia Hội đồng giải thưởng VinFuture từ mùa đầu tiên. Ảnh: VFP

- Ông đánh giá thế nào về sứ mệnh và giá trị của giải thưởng VinFuture sau 5 năm?

- Từ con số 0, ngày hôm nay, VinFuture đã có vị thế xứng đáng trên bản đồ khoa học công nghệ toàn cầu. Thành công của giải thưởng này gắn liền với thành công của khoa học phục vụ nhân loại, với những công trình hướng đến phát triển bền vững và lợi ích chung của hàng tỷ người.

Tôi rất tự hào về những lựa chọn của Hội đồng qua các năm. Quá trình này đã và đang tiếp diễn với những cuộc tranh luận sôi nổi, đầy tính xây dựng. Sự đa dạng của các nhà khoa học được vinh danh, cả về lĩnh vực lẫn quốc tịch, chính là minh chứng cho cách tiếp cận nhân văn và toàn diện của VinFuture.

Đó là khởi đầu thuận lợi cho một hành trình dài. Hy vọng rằng VinFuture sẽ tiếp tục đóng góp theo cách riêng của mình vào việc kiến tạo một tương lai bền vững trên quy mô toàn cầu.

- Nếu được mô tả ông sẽ dùng từ nào để nói về giải thưởng?

- Nếu phải gói gọn tinh thần VinFuture trong vài từ, tôi nghĩ đó là: khoa học xuất sắc, công nghệ đột phá và bình đẳng. Ba yếu tố này chính là những điều khiến giải thưởng thực sự đặc biệt, mang ý nghĩa sâu sắc đối với tương lai nhân loại.

Chỉ cần VinFuture kiên định với triết lý cốt lõi là tôn vinh khoa học xuất sắc, công nghệ đột phá, tinh thần bình đẳng và tôn trọng mọi khác biệt, tôi tin rằng chúng ta đang đi đúng hướng và sẽ tiếp tục góp phần vào một sứ mệnh cao cả hơn.

- Điều gì khiến ông tin tưởng vào tầm nhìn, sứ mệnh của VinFuture?

- Trên thế giới có rất nhiều giải thưởng khoa học, nhưng VinFuture khác biệt khi tôn vinh những phát minh có ý nghĩa thay đổi và cách mạng hóa cách thức chúng ta sống. Đó là lý do tôi rất hào hứng khi được tham gia Hội đồng giải thưởng và cống hiến nhiều năm tháng cho sứ mệnh này.

Thành thật mà nói, đây là một thử thách đầy hấp dẫn. Nhiều khám phá tuyệt vời vẫn còn nằm trong phòng thí nghiệm, trong khi nhiều ứng dụng chúng ta đang sử dụng hàng ngày lại bắt nguồn từ những phát minh cách đây hàng thập kỷ. Nhưng ngày nay, chúng ta đang chứng kiến không ít đột phá công nghệ được chuyển hóa nhanh chóng thành ứng dụng thực tế, thay đổi cuộc sống hàng triệu con người. Vì thế, việc tìm hiểu, khám phá tiềm năng và tôn vinh những bộ óc kiệt xuất đứng sau các phát minh ấy là một hành trình thực sự thú vị và ý nghĩa.

Tọa đàm Khoa học vì Cuộc sống do Quỹ VinFuture tổ chức hàng năm thảo luận những chủ đề quan trọng trong xu hướng phát triển công nghệ thế giới. Ảnh: VFP

- Nhiều công trình được vinh danh tại VinFuture như công nghệ mRNA, AlphaFold hay GLP-1 sau đó tiếp tục nhận các giải thưởng danh giá toàn cầu. Ông nghĩ sao về điều này?

- Điều đó cho thấy tầm nhìn và tính tiên phong trong quy trình đánh giá của VinFuture. Việc đánh giá các đề cử đòi hỏi sự chuyên tâm cao độ. Những hồ sơ tinh túy nhất đã được chọn lọc qua nhiều vòng bởi Ban Thư ký và Hội đồng Sơ khảo, rồi mới đến quá trình làm việc với cường độ cao của Hội đồng giải thưởng.

Chúng tôi phải không ngừng mở rộng hiểu biết của mình sang nhiều lĩnh vực khác nhau. Đó là hành trình trí tuệ đầy thách thức nhưng cũng vô cùng hứng khởi, khi mỗi năm chúng tôi được học hỏi, khám phá và được truyền cảm hứng từ chính các công trình ấy.

- Ông nhìn nhận thế nào về vai trò của giải thưởng trong kết nối cộng đồng khoa học quốc tế và hệ sinh thái nghiên cứu - sáng tạo đang ngày càng phát triển của Việt Nam?

- Việt Nam từ lâu đã có vị thế đáng kể trên bản đồ khoa học toàn cầu, với nhiều nhà khoa học người Việt làm việc tại các viện nghiên cứu hàng đầu thế giới. Nhưng điều đang diễn ra hôm nay thậm chí còn ấn tượng hơn: một làn sóng đổi mới sáng tạo mạnh mẽ đang trỗi dậy ngay tại Việt Nam, nơi khoa học không chỉ là tri thức, mà đã trở thành khát vọng phát triển quốc gia.

Sự ra đời của Giải thưởng VinFuture là bước ngoặt mang tính biểu tượng cho khát vọng ấy. Từ một ý tưởng khởi nguồn tại Việt Nam, VinFuture đã tạo nên hành trình 5 năm kết nối những bộ óc xuất chúng nhất của thế giới, truyền cảm hứng để khoa học phụng sự con người, và đưa Việt Nam trở thành một điểm sáng mới của bản đồ khoa học toàn cầu.

Tôi tin rằng, VinFuture không chỉ nâng tầm uy tín và vị thế của khoa học, công nghệ Việt Nam, mà còn thể hiện năng lực, bản lĩnh và tầm nhìn của một quốc gia đang chủ động viết nên chương mới cho câu chuyện phát triển bằng tri thức và sáng tạo.